Bộ LĐTB&XH đang xây dựng dự thảo đề xuất 3 phương án bảo vệ quyền lợi về bảo hiểm xã hội (BHXH) của người lao động trong các doanh nghiệp (DN) giải thể, phá sản, nợ tiền đóng BHXH.
Ảnh minh họa
Theo số liệu mới nhất của BHXH Việt Nam, nợ BHXH hiện nay là hơn 9.550 tỷ đồng, trong đó số tiền nợ BHXH thời gian từ 3 tháng trở lên là 6.869 tỷ đồng, chiếm 72% số tiền nợ BHXH. Đặc biệt, những DN nợ BHXH nhưng đã giải thể, phá sản không thể thu hồi được nợ đang làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động.
Bộ LĐTB&XH cho biết, quy định hiện hành đã cho phép các DN đang còn hoạt động nợ tiền đóng BHXH có thể giải quyết quyền lợi cho những người lao động đủ điều kiện hưởng BHXH hoặc thôi việc chuyển đơn vị, DN khác.
Tuy nhiên, đối với các DN giải thể, phá sản hoặc chủ bỏ trốn, thì chưa có quy định giải quyết quyền lợi về BHXH đối với người lao động trong các đơn vị, DN này.
Trên cơ sở đó, Bộ LĐTB&XH đưa ra 3 phương án giải quyết quyền lợi cho người lao động.
Phương án một, là cơ quan BHXH xác nhận thời gian đóng BHXH đối với người lao động đến thời điểm người lao động nghỉ việc để làm cơ sở giải quyết các chế độ BHXH, hoặc chốt sổ BHXH để người lao động chuyển đơn vị khác.
Ngân sách Nhà nước bảo đảm khoản tiền nợ BHXH của các DN giải thể, phá sản mà sau khi thực hiện xử lý tài sản của DN không đủ trả tiền nợ đóng BHXH.
Đối với phương án này, quyền lợi về BHXH của người lao động được bảo đảm và đúng nguyên tắc đóng-hưởng theo quy định của Luật BHXH. Tuy nhiên, ngân sách Nhà nước phải bố trí một khoản kinh phí bảo đảm tiền nợ đóng BHXH của các DN đã giải thể, phá sản (tính đến hết 31/12/2015 là 220,5 tỷ đồng).
Để thực hiện được phương án này, Chính phủ cần trình Quốc hội thông qua khoản ngân sách bảo đảm tiền đóng BHXH của các DN đã giải thể, phá sản mà còn nợ tiền đóng BHXH, tính lũy kế đến 31/12/2015 là 220,5 tỷ đồng.
Phương án hai, cơ quan BHXH xác nhận thời gian đóng BHXH đối với người lao động đến thời điểm người lao động nghỉ việc để làm cơ sở giải quyết các chế độ BHXH, hoặc chốt sổ BHXH để người lao động chuyển đơn vị khác. Sau khi thực hiện xử lý tài sản của DN giải thể, phá sản mà không đủ trả tiền nợ đóng BHXH, thì quỹ BHXH chịu khoản tiền nợ BHXH không thu hồi được.
Phương án này, ngoài quyền lợi về BHXH của người lao động được bảo đảm, còn ưu điểm hơn phương án một là ngân sách Nhà nước không phải bố trí một khoản kinh phí bảo đảm tiền nợ đóng BHXH của các DN đã giải thể, phá sản.
Tuy nhiên, phương án này lại không bảo đảm đúng nguyên tắc đóng-hưởng theo quy định của Luật BHXH (về bản chất thời gian nợ đóng BHXH không đóng vào quỹ BHXH, nhưng vẫn được hưởng quyền lợi về BHXH). Tương tự phương án một, phương án này cũng sẽ khuyến khích các DN cố tình chây ỳ, trốn đóng, nợ đóng BHXH.
Để thực hiện phương án này, Chính phủ phải trình Quốc hội (quy định cá biệt hoặc sửa đổi, bổ sung Luật BHXH), trong đó quy định đối với DN đã giải thể, phá sản mà còn nợ tiền đóng BHXH thì người lao động được ghi nhận thời gian làm việc để giải quyết quyền lợi về BHXH.
Phương án ba, cơ quan BHXH xác nhận thời gian đóng BHXH đối với người lao động đến thời điểm đóng đủ BHXH; sau này nếu thu hồi được khi thực hiện xử lý tài sản của DN thì sẽ xác nhận bổ sung cho người lao động. Sửa đổi một số pháp luật có liên quan theo hướng khi thanh lý tài sản của các DN giải thể, phá sản thì tiền đóng BHXH được ưu tiên trước khi thanh toán các khoản khác.
Đối với phương án này, sẽ bảo đảm đúng nguyên tắc đóng-hưởng theo quy định của Luật BHXH. Ngân sách Nhà nước không phải bố trí một khoản kinh phí bảo đảm tiền nợ đóng BHXH của các DN đã giải thể, phá sản.
Tuy nhiên, quyền lợi về BHXH của người lao động không được bảo đảm; nhiều trường hợp người sử dụng lao động đã trích tiền đóng BHXH của người lao động nhưng không đóng cho cơ quan BHXH.
Đây là phương án hiện hành mà các địa phương đang thực hiện, nên không cần sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật về bảo BHXH. Do vậy, để thực hiện phương án này, BHXH Việt Nam ban hành văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương thống nhất thực hiện; sửa đổi một số pháp luật có liên quan như Luật Phá sản, Luật Thi hành án dân sự…
Trong ba phương án trên, Bộ LĐTB&XH cho biết sẽ tổng hợp ý kiến tham gia của các bộ, ngành liên quan để đề xuất một phương án trình Chính phủ.
Trên cơ sở phương án đã lựa chọn, đề xuất Chính phủ sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền để thực hiện phương án đề xuất.
