Sau 5 tháng triển khai thực hiện Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế (BHYT), tuy tổng số đối tượng tham gia BHYT giảm nhưng số đối tượng tham gia BHYT theo hộ gia đình tăng so với năm ngoái. Điều này cho thấy quy định mới tham gia BHYT theo hộ gia đình đang đi vào cuộc sống, nhưng vẫn còn ngổn ngang vướng mắc cần giải quyết trước thời điểm triển khai bắt buộc mua BHYT theo hộ gia đình vào ngày 1-1-2016.
Theo số liệu thống kê, nhóm tham gia BHYT theo hộ gia đình đã tăng 227 nghìn thẻ, tương đương 3. Đây là tín hiệu mừng cho thấy quy định bắt buộc tham gia BHYT theo hộ gia đình là đúng hướng, từng bước được người dân đồng thuận và ủng hộ. Bảo hiểm xã hội Việt Nam (BHXHVN) cho biết, nhiều người dân đã có nhận thức tốt hơn về BHYT là nhằm phát huy tinh thần cộng đồng trong xã hội, người khỏe mạnh cũng phải có trách nhiệm tham gia BHYT để có sự chia sẻ ngay trong mỗi gia đình. Tuy nhiên, một số tỉnh, tỷ lệ người tham gia BHYT theo hộ gia đình lại giảm, như An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long…
Kết quả kiểm tra, giám sát việc thực hiện luật tại 13 tỉnh, thành phố của Bộ Y tế và BHXHVN vừa qua cho thấy, người dân phàn nàn, nhiều bức xúc chủ yếu vì hướng dẫn 777 (ngày 22-3-2015) của BHXHVN yêu cầu phải xuất trình giấy tờ chứng minh tình trạng thành viên trong hộ gia đình không phải tham gia BHYT: Đối với người đang tham gia BHYT vẫn có tên trong sổ hộ khẩu (thí dụ: đi nước ngoài, ly hôn…) thì trưởng thôn/bản/tổ yêu cầu hộ gia đình phải xuất trình giấy tạm vắng, giấy ly hôn,… để chứng minh. Nhiều địa phương cho biết không thể triển khai được quy định này, bởi giấy tạm vắng được cấp cho thành viên tạm vắng mang đi trình địa phương nơi đến tạm trú thì lấy đâu ra để hộ gia đình trình cho trưởng thôn. Người dân phản ứng và không tham gia vì thủ tục quá phiền hà, không chỉ xuất trình giấy tạm trú, một số nơi người dân còn phải phô-tô sổ hộ khẩu, chứng minh thư, thẻ BHYT, mất thời gian đi lại nhiều lần mới mua được thẻ BHYT.
Vừa qua, Bộ Y tế đã đề nghị BHXHVN nên làm theo hướng, khi hộ gia đình tham gia BHYT chỉ phải kê khai theo biểu mẫu quy định và chịu trách nhiệm về việc kê khai đó mà không phải chứng minh bằng các căn cứ, giấy tờ liên quan; nhiệm vụ của BHXH các cấp là có trách nhiệm thu và cấp thẻ BHYT cho người tham gia, sau đó, thực hiện hậu kiểm việc kê khai có đúng hay không. Không chỉ người dân mà các cán bộ triển khai BHYT các địa phương cũng rất mong chờ một hướng dẫn thống nhất, đơn giản. Tuy nhiên, khi triển khai hậu kiểm chắc chắn sẽ có nhiều bất cập do lực lượng cán bộ mỏng, hệ thống lưu trữ số liệu không đầy đủ. Việc hậu kiểm tạo thuận lợi cho người tham gia BHYT, nhưng không khéo lại thành gánh nặng cho cán bộ thực hiện.
Mặc dù công tác tuyên truyền luôn được chú trọng nhưng kết quả vẫn hạn chế. Theo Vụ trưởng Vụ BHYT (Bộ Y tế) Tống Thị Song Hương, ở một số xã, người dân kể cả cán bộ xã, phường còn lúng túng khi được hỏi về tham gia BHYT theo hộ gia đình, không biết mua thẻ BHYT ở đâu, không biết mức đóng bao nhiêu, giảm mức đóng như thế nào… Nguyên nhân do hệ thống đại lý bán BHYT không ổn định và thiếu chuyên nghiệp. Chủ yếu có hai hệ thống đại lý bán thẻ BHYT ở mỗi tỉnh, thành phố là đại lý của xã và đại lý của hệ thống bưu điện, nhưng có nơi cán bộ đại lý vừa tập huấn, ký hợp đồng bán thẻ BHYT xong thì xin nghỉ việc, cho nên người dân có muốn tham gia cũng không biết mua ở đâu; có nơi đại lý chỉ ngồi chờ người dân đến mua mà không tuyên truyền, hướng dẫn cho người dân hiểu về BHYT hộ gia đình. Như vậy, BHXHVN ngoài việc tiếp tục hướng dẫn, tập huấn cho đại lý BHYT thì cần đánh giá hiệu quả hệ thống đại lý để tổ chức lại theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả. Trong đó, cần nghiên cứu ký hợp đồng với trạm y tế xã, phường làm đại lý bán thẻ BHYT, để người dân có thể mua BHYT dễ dàng, nhanh hơn. Nếu đẩy mạnh cải cách thủ tục mua BHYT theo hướng đơn giản, thuận tiện nhất cho người dân và gắn trách nhiệm của UBND cấp xã, BHXH cấp huyện và các đại lý thu BHYT tại xã thì chắc chắn những thắc mắc của người dân sẽ giảm tối đa, số hộ tham gia BHYT sẽ tăng.
Để hoàn thành mục tiêu bao phủ 75 số dân có BHYT trong năm 2015, Bộ Y tế đang cùng BHXHVN phối hợp trình Chính phủ đưa các giải pháp tăng tỷ lệ đối tượng tham gia BHYT, trong đó có việc tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định giao chỉ tiêu thực hiện BHYT giai đoạn 2015 – 2020, bao gồm số đối tượng và tỷ lệ bao phủ cụ thể cho mỗi tỉnh, thành phố và coi đây là một trong những chỉ tiêu phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Đây được coi là giải pháp quan trọng nhằm khắc phục tình trạng lâu nay một số cấp ủy, chính quyền địa phương, đơn vị chưa thật sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện chính sách, pháp luật về BHYT, tỷ lệ bao phủ BHYT chưa được xác định là một trong những chỉ tiêu về phát triển kinh tế – xã hội ở địa phương.
Luật BHYT chỉ thật sự đi vào cuộc sống khi người dân tiếp cận mỗi quy định, mỗi thủ tục đều nhận thấy quyền lợi của người tham gia BHYT được bảo đảm, ưu tiên hơn so với không tham gia BHYT. Bởi vậy, để triển khai đồng bộ bắt buộc việc mua BHYT theo hộ gia đình từ ngày 1-1-2016, không thể lơ là công tác tuyên truyền và tránh những thủ tục gây phiền hà cho người tham gia BHYT như thời gian vừa qua.
