Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) mới sắp có hiệu lực với những thay đổi cơ bản về cách đóng. Đây sẽ là tác động không nhỏ tới nhu nhập của người lao động và chi phí của DN trong thời gian tới. Ông Đỗ Văn Sinh, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam đã có cuộc trao đổi với báo chí về vấn đề này.
Ông Đỗ Văn Sinh, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam.
Đánh giá của ông như thế nào về Luật BHXH mới sẽ có hiệu lực từ 1-1-2016?
Luật BHXH có ý nghĩa rất to lớn đối với người lao động để thực hiện chỉ đạo của Đảng và Chính phủ là đảm bảo quyền an sinh xã hội cho mọi người dân. Trong đó, BHXH là trụ cột, gốc chính của an sinh xã hội, đảm bảo thu nhập cho người dân. Bảo hiểm y tế (BHYT) để đảm bảo sức khỏe. Khi người lao động có sức khỏe, có thu nhập thì họ sẽ sống một cách chủ động, an toàn.
Chúng tôi đang xây dựng một lộ trình để người lao động sẽ được hưởng nhiều quyền lợi nhất từ những chính sách của BHXH như: độ ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất… và các quyền lợi khác được mở rộng hơn.
Chính sách tốt nhưng người dân thường ít “hào hứng” với BHXH. Nguyên nhân vì sao thưa ông?
Theo tôi có thể người lao động chưa nhận thức hết được quyền lợi lâu dài khi tham gia BHXH. Ngoài ra, người lao động vẫn vì lợi ích trước mắt, không nghĩ cho lợi ích lâu dài. Hơn nữa, người lao động không nghĩ đến trách nhiệm của chính họ cho bản thân mình, đối với xã hội. Bởi tất cả nguồn lực của xã hội là do người lao động đóng góp chứ không phải từ trên trời rơi xuống. Vì vậy, người lao động phải tự có trách nhiệm với mình, với xã hội mà không còn cách nào khác là tham gia bảo hiểm.
Khi thực hiện Luật BHXH mới, một số DN dự tính cắt giảm nhân sự ngắn hạn để giảm chi phí, trong khi người lao động lo sẽ bị cắt giảm thu nhập (khi BHXH tính trên thu nhập, phụ cấp thay vì lương). Rõ ràng đây là lo ngại lớn. Ông bình luận vấn đề này như thế nào?
Quốc hội và Chính phủ đã cân nhắc rất kỹ khi phê duyệt Luật mới để vạch ra lộ trình, ngoài đảm bảo quyền lợi của người lao động cũng phải đảm bảo quyền lợi của DN. Nhưng chúng ta cũng phải hướng đến việc hội nhập quốc tế. Đặc biệt khi cộng đồng ASEAN liên thông tất cả các chính sách với nhau, chúng ta không thể giữ mãi mức lương của người lao động Việt Nam thấp hơn so với tiền lương của các nước trong khu vực. Thứ hai là các chính sách kèm theo, đó chính là BHXH và BHYT. Tôi nghĩ đây là lộ trình phù hợp.
Vậy theo ông việc tăng lương tối thiểu vùng hàng năm (năm 2016 tăng 12,4%) và mức đóng BHXH (lương hợp đồng và phụ cấp) có tác động như thế nào đến DN và người lao động?
Hiện nay DN đang trả cho người lao động cao hơn mức họ đóng bảo hiểm rất nhiều. DN đang mức đóng BHXH cho người lao động chỉ bằng khoảng 65% tổng tiền trả cho người lao động. Thực chất có rất nhiều khoản phụ cấp đáng ra DN phải tính vào lương nhưng họ không tính. Vậy thì giờ DN chỉ phải đóng thêm chỗ % của phần phụ cấp thôi, chứ không phải trả cả phụ cấp đó cho người lao động.
Với cách đóng BHXH mới, có ý kiến cho rằng chỉ người thu nhập cao mới được lợi trong khi bộ phận này lại không phải đa số?
Điều này thì hoàn toàn không phải. Bởi hiện nay, chúng ta tính BHXH trên mức đóng của người tham gia. Ví dụ, người lao động đóng càng cao thì tỷ lệ tính trên số thời gian đóng, còn mức được hưởng sẽ nhân với tiền mà họ đóng vào quỹ này. Vậy đương nhiên, người lao động đóng BHXH càng cao thì lương hưu càng cao. Bởi vậy không phân biệt giữa thu nhập cao với thu nhập thấp.
Với luật BHXH mới có giảm được số DN lách luật chỉ đóng BHXH cho người lao động trên mức lương tối thiểu vùng chứ không phải trên mức lương thực tế, còn phần chênh lệch lương không đóng BHXH được chia nhỏ thành các khoản phụ cấp như tiền nhà, tiền xe. Ý kiến của ông?
Hiện nay, Chính phủ đã ban hành 2 Nghị định 95 và 98 về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, kinh doanh bảo hiểm. Mặt khác, Quốc hội đã thông qua Bộ luật Hình sự, trong đó có quy định 3 điều luật mới về hành vi gian lận BHXH, BHYT và các hành vi về trốn đóng BHXH, BHYT. Mặc dù đây là các công cụ, nhưng cũng không phải giải pháp cuối cùng.
Theo tôi, giải pháp cuối cùng quan trọng nhất là tuyên truyền vận động để cho DN, người dân cùng tham gia thực hiện chính sách để đảm bảo an sinh xã hội. Đương nhiên, những DN cố tình vi phạm sẽ bị xử lý theo pháp luật.
