Từ ngày 1/1/2016, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sẽ chính thức có hiệu lực. Với việc thêm nhiều chức năng, trong đó có chức năng thanh tra cho BHXH, tình trạng nợ đọng, trốn đóng BHXH của nhiều doanh nghiệp (DN) được kỳ vọng sẽ giảm bớt.
CôngThương – Quá nhiều DN nợ, trốn đóng BHXH
BHXH và Bảo hiểm y tế (BHYT) là hai chính sách xã hội đặc biệt quan trọng, là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội. Tuy nhiên, thời gian qua, tình trạng DN nợ và trốn đóng BHXH, BHYT cho người lao động diễn ra phổ biến, dẫn đến nhiều hệ lụy.Bà Nguyễn Thị Minh- Thứ trưởng Bộ Tài chính kiêm Tổng giám đốc BHXH Việt Nam- cho biết, hiện nay trên cả nước, số tiền các DN nợ BHXH của người lao động lên tới hơn 12.000 tỷ đồng. Nhiều DN sử dụng lao động nhưng trốn đóng hoặc chậm đóng BHXH đang ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người lao động cũng như hoạt động của Quỹ BHXH.Theo ông Đỗ Văn Sinh- Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam- điều đáng lo ngại là trong số các DN nợ BHXH, BHYT, đã có hơn 8.000 DN ngừng hoạt động, trong đó, gần 7.000 DN không còn
giao dịch với cơ quan BHXH. Hơn 30.000 số lao động tại các DN này có nguy cơ mất quyền lợi cơ bản về BHXH, BHYT. Với số tiền nợ BHXH, các chủ sử dụng lao động gần như bỏ rơi người lao động, không thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm đối với người lao động, không hợp tác với cơ quan BHXH để giải quyết chế độ cho người lao động theo đúng quy định của pháp luật.Ông Trần Đình Liệu- Trưởng Ban thu, BHXH Việt Nam- cho biết, hiện nay có khoảng trên 500.000 DN đăng ký thành lập, tuy nhiên, thực tế chỉ có khoảng 300.000 DN đang hoạt động và chỉ có 150.000 DN tham gia BHXH. Như vậy, còn 50% DN không tham gia đóng BHXH cho người lao động.Thống kê của ngành Lao động, Thương binh và Xã hội cho thấy, số đối tượng có quan hệ lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc khoảng 16 triệu người, trong khi số lượng người lao động tham gia BHXH mới chỉ có 11 triệu người. Như vậy còn trên 5 triệu người thuộc đối tượng bắt buộc nhưng chưa tham gia BHXH, tương ứng với số thu BHXH, BHYT lên tới 56.000 tỷ đồng/năm. Các DN hiện nay cũng chủ yếu đóng BHXH theo mức thấp nhất, chứ không phải dựa trên lương thực tế. Khoản chênh lệch này vào khoảng 1 triệu đồng/người khiến số thu BHXH và BHYT mất tương ứng 24.000 tỷ đồng/năm.Bên cạnh đó, nhiều DN dù đã đăng ký đóng BHXH nhưng vẫn nợ hoặc chiếm dụng tiền BHXH. Đặc biệt, không chỉ chậm đóng, một số chủ DN còn trích trừ tiền BHXH, BHYT của người lao động nhưng không đóng mà chiếm dụng để làm vốn duy trì hoạt động.Thực tế, tình trạng nợ đọng, trốn đóng BHXH của nhiều DN rất phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi chính đáng của người lao động, nhưng cơ quan BHXH không dễ giải quyết. Thậm chí, ngay cả khi cơ quan BHXH ra quyết định xử lý hành chính thì DN vẫn phớt lờ và chấp nhận nộp phạt. Do đó, cơ quan BHXH buộc phải tính đến giải pháp khởi kiện, nhưng việc khởi kiện rất phức tạp và không phải khi nào cũng đạt được kết quả.
Hiện cả nước có hơn 11 triệu người tham gia BHXH, 63 triệu người tham gia BHYT, chiếm 70% dân số. Như vậy, còn một lực lượng lao động lớn chưa tham gia BHXH, BHYT. Theo báo cáo của BHXH các tỉnh, thành phố trong cả nước, từ năm 2010-2013, đã khởi kiện 3.976 DN nợ BHXH ra tòa với số nợ 1.788 tỷ đồng; tổng số tiền thu được khoảng 736 tỷ đồng, trong đó, thu được 266 tỷ đồng qua hòa giải, 470 tỷ đồng thu qua xét xử…
Thêm chức năng thanh tra cho BHXH
Luật BHXH sửa đổi vừa được thông qua đã trao quyền cho cơ quan BHXH được kiểm tra việc thực hiện chính sách bảo hiểm; thanh tra chuyên ngành việc đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp và BHYT, đồng thời xử lý vi phạm hoặc kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xử lý vi phạm. Cơ quan BHXH cũng được quyền công khai trên phương tiện truyền thông những trường hợp DN vi phạm nghĩa vụ đóng BHXH. Những quy định này được kỳ vọng khi đi vào cuộc sống sẽ phần nào hạn chế tình trạng DN nợ đọng tiền BHXH.Luật BHXH đưa ra quy định khá đầy đủ về chức năng của cơ quan BHXH, trong đó, nhấn mạnh chức năng thanh tra việc đóng BHXH. Người sử dụng lao động phải đóng BHXH đầy đủ theo quy định. Các hành vi như trốn, chậm đóng BHXH, chiếm dụng tiền đóng BHXH đều bị nghiêm cấm.Bộ máy thực hiện công tác thanh tra sẽ là đội ngũ cán bộ đang làm công tác kiểm tra của cơ quan BHXH hiện nay để không làm tăng thêm biên chế. Đồng thời, thanh tra của ngành Lao động- Thương binh và Xã hội, thanh tra của ngành Tài chính phải tăng cường chức năng thanh tra, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, trong đó có việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH của cơ quan BHXH.Để kiểm soát chặt chẽ chi phí quản lý BHXH, Luật BHXH quy định định kỳ 3 năm một lần, Chính phủ báo cáo Ủy ban thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định mức chi phí quản lý BHXH cụ thể. Bên cạnh đó, hàng năm, Chính phủ phải báo cáo Quốc hội về việc quản lý, sử dụng Quỹ BHXH và Quốc hội thẩm tra, giám sát các báo cáo này. 3 năm một lần, Kiểm toán Nhà nước phải báo cáo Quốc hội kết quả kiểm toán Quỹ BHXH…
