Từ một email của Trưởng ban thực hiện chính sách Bảo hiểm y tế ( BHYT) gửi ngày 24/4 tới các Trưởng phòng giám định Bảo hiệm xã hội các tỉnh, TP; Trung tâm giám định và thanh toán khu vực phía Bắc và phía Nam khiến cho doanh nghiệp trong ngành dược băn khoăn liệu đây có phải là vấn đề đẩy doanh nghiệp này ra, cho doanh nghiệp khác vào, giống như một cách vận động chính sách, “bảo kê” bằng con đường chỉ đạo?
Thực hiện chính sách, Chỉ đạo hay “thầu”?
Nội dung email gửi cho các tỉnh, TP cho biết: Theo thông báo ngày 19/2/2016 về việc tham gia xây dựng kế hoạch đấu thầu thuốc năm 2016 đối với nước cất dạng ống nhựa, Ban chính sách y tế (CSYT) xin thông báo như sau:
Hiện nay trên toàn quốc có rất nhiều thuốc sử dụng dạng đóng gói bằng ống nhựa nhân tạo tình trạng độc quyền trong cung ứng thuốc có giá cao bất hợp lý so với dạng ống thủy tinh.
Bên cạnh đó, nhiều tỉnh đang đưa thuốc Cerebrolizat (thành phần peptid dịch chiết não lợn, là thuốc nhập khẩu chuyến, không có số đăng ký, có thành phần tương tự như Cerebrolysin) nhưng Bộ Y tế trả lời chưa rõ ràng là có thuộc phạm vi thanh toán BHYT hay không?
Ngoài ra, nhiều cơ sở khám chữa bệnh đang sử dụng thuốc Gliatilin ( hoạt chất Choline alfoscerate) với chi phí rất lớn ( nằm trong top 20 thuốc có chi phí lớn nhất toàn quốc).
Nhằm tăng cường công tác kiểm soát chi phí thuốc BHYT, quản lý BHYT hiệu quả, Ban CSYT đề nghị các đồng chí thành phần giám định: Chỉ đạo cán bộ tham gia vào Hội đồng xây dựng kế hoạch đấu thầu thuốc năm 2016 không đưa dạng đóng gói “ ống nhựa” của các loại thuốc vào kế hoạch đấu thầu.
Chỉ ghi chung thuốc tiêm dạng ống/lọ/chai. Tạm thời chưa đưa thuốc Cerebrolizat vào kế hoạch đấu thầu; kiểm soát chặt chẽ việc chỉ định thuốc Gliatilin (hoạt chất Choline Alfoscerate).
Email chỉ đạo này của ông Phạm Lương Sơn, Trưởng ban thực hiện chính sách BHYT thuộc Bảo hiểm xã hội Việt Nam.
Email chỉ đạo của ông Phạm Lương Sơn- Trưởng ban chỉ đạo Thực hiện chính sách BHYT.
“Ma quái” về mặt câu chữ
Việc ông Sơn cho rằng có rất nhiều thuốc sử dụng dạng đóng gói bằng ống nhựa tạo tình trạng độc quyền trong cung ứng thuốc có giá cao bất hợp lý so với dạng ống thủy tinh.
Việc khẳng định này là không hợp lý vì ống nhựa là một công nghệ mới của dược phẩm, được nhiều nước trên thế giới đưa vào sử dụng phổ biến nhờ có ưu thế nổi trội như bảo quản tốt, vận chuyển không bị đổ vỡ, giá thành rẻ, giảm thiểu rủi ro trong y khoa hơn ống thủy tinh cho cán bộ y tế, giảm chi phí xử lý rác thải y tế.
Những năm trước đây, Việt Nam phân phối sản phẩm ống nhựa của Ấn Độ, Trung Quốc thì hiện nay đã có công ty chủ động được sản xuất thay thế hàng nhập ngoại và sắp tới cũng có nhiều DN Việt Nam đầu tư công nghệ này (như Traphaco).
Đây là khái niệm tiên phong, đi đầu trong việc đầu tư công nghệ, sản xuất sản phẩm tiên tiến, khác với khái niệm độc quyền vốn chỉ một DN duy nhất nào đó được bảo hộ sản xuất ống nhựa.
Hiện nay, Luật Dược cũng chưa có quy định nào về việc chỉ có phép công ty A hay B sản xuất độc quyền ống nhựa.
Khi Công ty đầu tư cả một hệ thống dây chuyền đóng gọi bằng ống nhựa, bây giờ Chỉ đạo cán bộ tham gia vào Hội đồng xây dựng kế hoạch đấu thầu thuốc năm 2016 không đưa dạng đóng gói “ ống nhựa” của các loại thuốc vào kế hoạch đấu thầu khác nào việc đẩy DN vào thế phá sản tương lai.
Phải chăng, việc DN đi tiên phong công nghệ cao lại bị chính cơ chế điều hành bóp nghẹt ngay từ khi giai đoạn bắt đầu, như vậy liệu những DN đang và sẽ đầu tư công nghệ hiện đại của Mỹ này còn dám tiếp tục nữa không?
Việc ông Sơn chỉ ra như vậy có phải nhằm hạn chế tình trạng đóng gói thuốc bằng ống nhựa tiến bộ và “ngầm bảo kê” cho các sản phẩm thuốc đóng gói bằng thủy tinh lạc hậu hay dạng khác?
Việc chỉ đạo không đưa dạng đóng gói ống nhựa vào đấu thầu là sự lạm quyền, vì đây là công việc của Hội đồng đấu thầu.
Hội đồng thầu sẽ quyết có đưa vào hay không. Là người làm chính sách thì phải có khuyến nghị, nhắc nhở DN dưới quyền dựa theo kết luận khoa học chứ không thể chỉ định “cho anh này ra, anh khác vào” theo kiểu tùy hứng được.
Những sản phẩm bị nêu tên trong thư chỉ đạo.
Loại bỏ thuốc này, cho thuốc khác thay thế
Sản phẩm thứ 2 mà bức thư khuyến cáo tạm thời chưa đưa vào kế hoạch đấu thầu là Cerebrolizat.
“Nhiều tỉnh đang đưa thuốc Cerebrolizat ( thành phần peptid dịch chiết não lợn, là thuốc nhập khẩu chuyến, không có số đăng ký, có thành phần tương tự như Cerebrolysin) nhưng Bộ Y tế trả lời chưa rõ ràng là có thuộc phạm vi thanh toán BHYT hay không?” email đề tên ông Sơn viết.
Cerebrolizat được nhập khẩu chuyến (quota) và được phép lưu hành trong thời gian Quota có hiệu lực.
Việc trả lời rõ ràng là “có thuộc phạm vi thanh toán BHYT hay không ?” không thuộc phạm vi của riêng Bộ Y tế mà là trách nhiệm của cả hội đồng chính sách bảo hiểm và Bộ Y tế chỉ là một tiếng nói trong việc có thanh toán BHYT hay không?
Viết như ông Sơn, các DN dược đặt ra câu hỏi tại sao Cục Quản lý Dược lại cho nhập một loại thuốc khác là Cerebrolizat có hoạt chất giống một loại thuốc được nêu tên là Cerebrolysin mà không có sổ đăng ký, Bộ Y tế chưa có ý kiến?.
Sản phẩm Cerebrolysin được nhắc đến cùng với Cerebrolizat là của hãng Ebewe.
Sản phẩm này chiếm giữ vị trí độc tôn ở Việt Nam trong suốt hơn 20 năm qua và chưa có một sản phẩm thứ 2 kể từ khi Bộ Y tế cấp quota cho sản phẩm thứ 2 là Cerebrolizat nhằm phá vỡ thế độc quyền, có khả năng đẩy giá lên cao.
Thay vì phản đối, đáng lẽ ra Bảo hiểm y tế (Bảo hiểm xã hội) nên khuyến khích, ủng hộ Cerebrolizat vì sản phẩm này tạo thế cạnh tranh, tránh sự độc quyền của một hoạt chất trong 1 thời gian dài như vậy, giúp giảm giá thuốc xuống.
Nhưng bức thư đề tên ông Sơn với nội dung như vậy phải chăng đang muốn loại Cerebrolizat để “bao kê” cho Cerebrolysin?
Cũng trong bức thư email, sản phẩm mang tính sáng chế Gliatilin được nhắc đến là sản phẩm nằm trong top 20 sản phẩm dược có chi phí lớn: “Ngoài ra, nhiều cơ sở khám chữa bệnh đang sử dụng thuốc Gliatilin ( hoạt chất Choline Alfoscerate) với chi phí rất lớn ( năm trong top 20 thuốc có chi phí lớn nhất toàn quốc)”.
Mười chín sản phẩm khác sao không bị nhắc tên? Khi một loại thuốc bị nhắc tên có nghĩa là nó đang nằm vào “tầm ngắm” và những tên khác dù chi phí lớn cũng nằm trong ngưỡng an toàn?
Đó là chưa nói đến, hoạt chất Choline Alfoscerate mà bức thư đề cập thì các DN trong nước đã tự sản xuất được, với 16 số đăng ký (trong tổng số 20 số đăng ký của cả DN trong và ngoài nước đang lưu hành tại Việt Nam) đang còn hiệu lực.
Vậy việc lá thư đề cập cần phải kiểm soát chặt chẽ việc chỉ định thuốc Gliatilin (hoạt chất Choline alfoscerate) có khác gì gián tiếp đẩy sản phẩm của các DN trong nước vào thế khó khăn, không được thanh toán bảo hiểm y tế thanh toán, dán tiếp “kìm hãm” DN Dược trong nước, đi ngược lại với chiến lược quốc gia về phát triển ngành dược đến năm 2020 tầm nhìn 2030.
Có liên quan gì giữa Cerebrolysin, Cerebrolizat và hoạt chất Choline Alfoscerate. Theo tìm hiểu của phóng viên thì sản phẩm duy nhất Cerebrolysin có số thứ tự 477, và hoạt chất Choline Alfoscerate có số thứ tự 478 trong danh mục thuốc thuộc phạm vi thanh toán của Quỹ bảo hiểm y tế (Ban hành kèm theo Thông tư số 40 /TT-BYT ngày 17 tháng 11 năm 2014 của Bộ trưởng Bộ Y tế) cùng để điều trị 1 bệnh.
Vậy liệu email trên có thể loại bỏ toàn bộ số thứ tự 478 để số 477 tiếp tục được thanh toán bảo hiểm y tế, duy trì vị thế độc tôn?
Vấn đề đặt ra ở đây là tại sao ông Sơn không thay mặt Trưởng ban thực hiện chính sách Bảo hiểm y tế ra công văn, đóng dấu đàng hoàng mà lại viết email theo kiểu “thư tay chỉ đạo ngầm”.
Đó phải chăng là dấu hiệu không minh bạch trong việc lựa chọn đấu thầu?
