heo Luật BHXH 2016, tất cả các doanh nghiệp (DN), người sử dụng lao động đều phải đóng nộp bảo hiểm cho người lao động dựa trên thu nhập thực tế của họ. Tuy nhiên, hiện nay, phần lớn các đơn vị, DN trên địa bàn tỉnh ta đang thực hiện theo mức lương tối thiểu vùng.
Những câu chuyện thực tế…
Tại cuộc kiểm tra mới đây của đoàn liên ngành đối với Khách sạn Mường Thanh Hà Tĩnh, (KKT Vũng Áng), trong 154 hồ sơ về lao động, chỉ cần dừng lại ở một hợp đồng lao động bất kỳ và so sánh thang bảng lương, có thể thấy không ít vấn đề đáng quan tâm. Lao động Nguyễn Hữu Lâm, thu nhập 6 triệu đồng nhưng đóng bảo hiểm theo hợp đồng lao động là 3,7 triệu đồng/tháng.
Lao động Trần Đình Chuyên thu nhập thực tế trên 11 triệu đồng nhưng trích nộp bảo hiểm theo hợp đồng lao động là 3,4 triệu đồng/tháng… Chưa hết, nhiều trường hợp tiền lương cơ bản ký kết trong hợp đồng lao động còn thấp hơn mức lương cơ bản ghi trong bảng lương. Đáng nói, tất cả 154 con người ở đây đều đang được đóng nộp bảo hiểm theo mức thấp nhất đã được ghi trong hợp đồng lao động. Theo bà Võ Thị Linh Nhâm – Phó Trưởng phòng Lao động tiền lương – BHXH – Sở LĐ-TB&XH thì: “Đồng nghĩa với đó, nhiều chính sách pháp luật với người lao động đang bị vi phạm”.
Công ty TNHH MTV Xổ số kiến thiết Hà Tĩnh là một trong số ít các đơn vị đóng nộp BHXH cho tất cả cán bộ, nhân viên trên cơ sở thu nhập thực tế. Ảnh: Kiều Minh
Tại TP Hà Tĩnh, Công ty CP Phát hành sách Hà Tĩnh có 63 lao động đang được đóng nộp bảo hiểm. Chưa để xảy ra tình trạng nợ đọng bảo hiểm nhưng việc đóng nộp này mới chỉ căn cứ theo mức lương tối thiểu vùng. Biết rằng, quyền lợi của người lao động về lâu dài sẽ bị ảnh hưởng, tuy nhiên, theo thừa nhận của lãnh đạo công ty, trong bối cảnh hiện nay, theo luật mới là không đơn giản. Như một chiếc bánh, lượng sẽ không đổi. Nếu thực hiện, dù muốn hay không, nhiều khoản thu nhập của người lao động sẽ bị thâm hụt, thậm chí là cắt bỏ.
Đây cũng là thực trạng chung tại các đơn vị, DN sử dụng lao động trên địa bàn Hà Tĩnh hiện nay. Theo quy định của luật, việc đóng nộp bảo hiểm cho người lao động phải căn cứ trên thu nhập ghi trong hợp đồng lao động và các khoản thu khác. Tuy nhiên, phần lớn đang chỉ đóng nộp theo mức lương tối thiểu vùng là 2,7 triệu đồng đối với TP Hà Tĩnh và TX Kỳ Anh, 2,4 triệu đồng đối với các địa phương khác. Riêng TP Hà Tĩnh, theo ông Nguyễn Xuân Quảng – Giám đốc BHXH thành phố Hà Tĩnh, trong tổng 693 DN tham gia BHXH, đã có 638 đơn vị vi phạm, chỉ có 55 đơn vị là DN nhà nước chuyển cổ phần và khối DN ngân hàng đóng theo lương thực nhận.
… và trăn trở
Vi phạm Luật BHXH, vi phạm chính sách pháp luật với người lao động… biết sai nhưng các DN vẫn làm và những hệ lụy đằng sau đó là gì… Khi tiếp xúc với nhiều người lao động tại các đơn vị này, thì sự ngơ ngác, lảng tránh, e ngại phát biểu và đặc biệt là thiếu kiến thức về bảo hiểm để bày tỏ ý kiến… là thực trạng chung mà chúng tôi nhận thấy. Họ hầu như không biết hoặc không quan tâm đến việc người sử dụng lao động đóng nộp bảo hiểm cho mình ở mức nào. Thậm chí, nhiều trường hợp còn cho rằng, nếu theo mức tối thiểu vùng, thì số tiền mà họ bỏ ra theo tỷ lệ cũng sẽ ít hơn.
Theo ông Lê Văn Chí – Trưởng ban Chính sách pháp luật – LĐLĐ tỉnh: Nếu đóng theo tối thiểu vùng, thì cả người lao động và chủ DN sẽ giảm được một khoản không hề nhỏ. Vì cái lợi trước mắt mà họ đã đánh mất quyền lợi của chính mình. Hợp đồng lao động là cơ sở để ràng buộc, là căn cứ để giải quyết tranh chấp… nhưng họ đã không coi trọng nó. Vô hình trung, chính người lao động đã tiếp tay cho DN khi cầm bút ký vào những bản hợp đồng sơ sài, mập mờ các nội dung.
Người lao động thiếu kiến thức, quyền lợi bị ảnh hưởng, chủ sử dụng lao động lợi dụng để lách luật… là những điều dễ thấy nhất. Tuy nhiên, cũng trong câu chuyện về hệ lụy của nó, một vấn đề nữa cần phải quan tâm chính là việc thực trạng này đã tạo ra sự không công bằng, thiếu bình đẳng giữa các DN.
Công ty TNHH MTV Xổ số kiến thiết Hà Tĩnh, với 35 lao động thường xuyên, thu nhập bình quân 4,5 triệu đồng/tháng, gần 15 năm qua, việc đóng nộp bảo hiểm cho tất cả cán bộ, nhân viên ở đây đều căn cứ trên cơ sở thu nhập thực tế. Theo ông Trương Văn Chương – Giám đốc Công ty TNHH MTV Xổ số kiến thiết Hà Tĩnh, với quan điểm lao động là tài sản quý của DN, mỗi nhân viên ở đây đều yên tâm khi họ luôn được bảo đảm những quyền lợi lâu dài.
Tuy nhiên, nói như anh Nguyễn Thái Thuận – bộ phận Lao động tiền lương Công ty CP In Hà Tĩnh và chị Nguyễn Thị Quỳnh Hương – Kế toán trưởng Công ty TNHH MTV Xổ số kiến thiết Hà Tĩnh: xét cho cùng, so với nhiều DN khác đang tìm cách lách luật, những DN làm đúng vẫn sẽ thiệt thòi hơn. Vì phải chi lớn nên lợi nhuận thu về cũng sẽ ít hơn. Theo thống kê, hiện nay, có khoảng 60-85% tổng thu nhập của người lao động không được đưa vào cơ cấu đóng BHXH và xét về lợi ích kinh tế, đó cũng là phần thất thu chính của quỹ BHXH hiện nay.
Tại Hà Tĩnh, theo đánh giá của các thành viên trong đoàn kiểm tra liên ngành vừa qua cho thấy, tại các đơn vị DN chưa có tổ chức công đoàn, vấn đề vi phạm chính sách pháp luật với người lao động lại càng phổ biến. Người lao động chưa có một tổ chức để nói tiếng nói của họ, chưa được tập huấn và tuyên truyền nhiều về quyền lợi của mình và hơn hết, chính DN cũng sẽ không được hỗ trợ, đồng hành để thực hiện nhiều vấn đề liên quan đến quyền và nghĩa vụ cho người lao động.
Điều này một lần nữa cho thấy, để tạo ra sự công bằng cho các DN, ngoài vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước thì sự vào cuộc, vận động thành lập các tổ chức công đoàn cơ sở cũng sẽ giữ vai trò vô cùng quan trọng. Đặc biệt, xây dựng được thang bảng lương theo Nghị định 49 chính là giải pháp để làm căn cứ đóng nộp bảo hiểm mới này cho người lao động cũng như giảm được sự thất thu về quỹ BHXH, tạo điều kiện thực hiện tốt các chính sách pháp luật cho người lao động.
Theo quy định, để đóng các khoản BHXH, BHYT, BHTN trích theo lương, DN sẽ đóng 22%, người lao động đóng 10,5%; chưa kể nếu là lao động đã qua đào tạo hoặc làm việc trong môi trường độc hại, tiền đóng BHXH phải cao hơn ít nhất 5-7%.
