Quy định mới về chế độ ốm đau, thai sản

* Những nội dung sửa đổi, bổ sung trong các quy định về chế độ ốm đau

– Điều kiện hưởng chế độ ốm đau: Bổ sung thêm điều kiện là “tai nạn mà không phải là tai nạn lao động” thì mới được giải quyết chế độ ốm đau; bổ sung đối tượng loại trừ không được hưởng chế độ ốm đau đối với trường hợp ốm đau do sử dụng tiền chất ma túy theo danh mục do Chính phủ quy định, so với quy định hiện hành là sử dụng chất gây nghiện khác. Có thể thấy, khái niệm chất gây nghiệm khác còn khá chung chung, gây khó khăn trong tổ chức thực hiện xác định như thế nào là chất gây nghiệm khác, vì vậy Luật BHXH năm 2014 đã quy định cụ thể là tiền chất ma túy theo danh mục do Chính phủ quy định thì không được hưởng chế độ ốm đau.

– Thời gian hưởng chế độ ốm đau:

+ Đối với bệnh dài ngày: Bổ sung, sửa đổi quy định nếu hết thời gian hưởng 180 ngày mà vẫn tiếp tục điều trị thì được hưởng tiếp chế độ ốm đau với mức thấp hơn nhưng thời gian hưởng mức thấp hơn tối đa bằng thời gian đóng BHXH. Quy định hiện hành tại Luật BHXH năm 2006 thì thời gian hưởng tiếp sau 180 ngày/một năm với mức thấp hơn tỷ lệ % tùy thuộc vào thời gian tham gia BHXH của người lao động mà không hạn chế thời gian tối đa hưởng. Việc quy định khống chế thời gian hưởng 180 cho cả đợt điều trị với mức tối đa 75% mức tiền lương thay cho 180/một năm và quy định chặn mức thấp hơn không vượt quá thời gian đóng theo quy định mới được bổ sung tại Luật BHXH 2014 cũng nhằm đảm bảo nguyên tắc đóng – hưởng và phòng tránh lạm dụng đối với những trường hợp chỉ khi phát hiện bệnh mới tham gia BHXH.

+ Thời gian hưởng chế độ khi con ốm đau được quy định bổ sung cụ thể về thời gian trong một năm “cho mỗi con” so với quy định hiện hành không có sự chỉ dẫn cho mỗi con mà chỉ phân biệt số ngày nghỉ cho con dưới 03 tuổi và từ 03 đến 07 tuổi. Luật BHXH năm 2014 đã bổ sung quy định số ngày nghỉ tối đa được tính cho mỗi con, như vậy là cứ mỗi một con sẽ được hưởng tối đa số ngày trong một năm nêu trên mà không khống chế số con ốm.

+ Sửa đổi quy định đối với trường hợp cả cha và mẹ cùng tham gia BHXH thì thời gian hưởng chế độ khi con ốm đau của mỗi người cha hoặc người mẹ được hưởng theo chế độ của mỗi người. Có nghĩa cả cha và mẹ cùng có thể lựa chọn nghỉ chăm sóc con ốm đau cùng một thời điểm nếu cùng tham gia BHXH. So với quy định hiện hành tại Luật BHXH 2006, khi con ốm, nếu cả cha và mẹ cùng tham gia BHXH khi một người nghỉ hưởng chế độ con ốm đã hết thời hạn hưởng mà con vẫn còn ốm thì người kia mới được hưởng tiếp chế độ theo quy định.

– Về mức hưởng chế độ ốm đau

+ Sửa đổi tăng mức hưởng đối với trường hợp bệnh dài ngày hưởng tiếp sau thời gian 180 ngày, mức hưởng thấp nhất được điều chỉnh bằng 50% mức tiền lương đóng BHXH của tháng liền kề trước khi nghỉ việc nếu đã đóng BHXH dưới 15, năm so với quy định hiện hành thì mức hưởng cho đối tượng này là bằng 45%.

+ Bỏ quy định về mức hưởng tối đa đối với trường hợp hưởng tiếp bệnh dài ngày với mức thấp hơn nếu thấp hơn mức lương tối thiểu thì được tính bằng mức lương tối thiểu.

+ Về cách tính mức hưởng trợ cấp ốm đau theo ngày, nội dung này đã được luật hóa và có sửa đổi cách tính, cụ thể một ngày được tính bằng mức trợ cấp ốm đau theo tháng chia cho 24 ngày thay cho quy định hiện hành chia cho 26 ngày.

* Những nội dung sửa đổi, bổ sung trong các quy định về chế độ thai sản

– Về điều kiện hưởng chế độ thai sản: Luật BHXH năm 2014 đã dành nhiều ưu ái cho chế độ thai sản thể hiện tại các nội dung bổ sung thêm điều kiện hưởng cho các đối tượng mà theo Luật BHXH hiện hành chưa có quy định, đồng nghĩa với việc bổ sung thêm đối tượng hưởng nằm trong đối tượng đóng, cụ thể:

Thứ nhất: Bổ sung điều kiện về đối tượng hưởng là lao động nam đóng BHXH có vợ sinh con được hưởng trợ cấp thai sản một lần: “Trường hợp chỉ có cha tham gia BHXH, khi mẹ sinh con thì cha được trợ cấp một lần bằng 02 tháng tiền lương cơ sở cho mỗi con”.

Thứ hai: Bổ sung quy định lao động nữ đã đóng BHXH từ đủ 12 tháng trở lên mà khi mang thai phải nghỉ việc để dưỡng thai theo chỉ định của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền thì phải đóng BHXH từ đủ 03 tháng trở lên trong vòng 12 tháng trước khi sinh con.

Theo quy định pháp luật hiện hành thì người lao động tham gia BHXH sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi được hưởng chế độ thai sản khi đảm bảo điều kiện đã đóng BHXH đủ 06 tháng trong thời hạn 12 tháng trước khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi. Để đảm bảo quyền lợi lao động nữ đã có quá trình đóng BHXH đến khi mang thai gặp vấn đề về sức khỏe, Luật BHXH năm 2014 đã bổ sung thêm quy định điều kiện hưởng đối với đối tượng đã có thời gian tham gia BHXH là 12 tháng, khi mang thai vì lý do sức khoẻ phải nghỉ việc thì chỉ cần có thời gian tham gia BHXH đủ 03 tháng trong vòng 12 tháng trước khi sinh sẽ được hưởng chế độ thai sản theo quy định.

Thứ ba: Bổ sung quy định đối với lao động nam đang đóng BHXH khi vợ sinh con được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản: 05 ngày làm việc; 07 ngày làm việc khi vợ sinh con phải phẫu thuật, sinh con dưới 32 tuần tuổi; 10 ngày làm việc khi vợ sinh đôi, từ sinh ba trở lên thì cứ thêm mỗi con được nghỉ thêm 03 ngày làm việc; 14 ngày làm việc trường hợp vợ sinh đôi trở lên mà phải phẫu thuật. Thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản quy định tại khoản này được tính kể từ 30 ngày đầu vợ sinh con.

Thứ tư: Bổ sung chế độ thai sản của lao động nữ mang thai hộ và người mẹ nhờ mang thai hộ. Theo đó thì lao động nữ mang thai hộ được hưởng chế độ khám thai, sẩy thai, nạo, hút thai hoặc thai chết lưu và chế độ khi sinh con cho đến thời điểm giao đứa trẻ cho người mẹ nhờ mang thai hộ nhưng không vượt quá thời gian theo chế độ sinh con; người mẹ nhờ mang thai hộ hưởng chế độ thai sản từ thời điểm nhận con cho đến khi con đủ 06 tháng tuổi.

Thứ năm: Bổ sung nội dung trong trường hợp cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng tham gia BHXH mà không nghỉ việc theo quy định trên thì ngoài tiền lương còn được hưởng chế độ thai sản đối với thời gian còn lại của người mẹ theo quy định.

Thứ sáu: Bổ sung nội dung trường hợp chỉ có cha tham gia BHXH mà mẹ chết sau khi sinh con hoặc gặp rủi ro sau khi sinh mà không còn khả năng chăm sóc con, có xác nhận của cơ sở y tế theo thẩm quyền thì người cha được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản cho đến khi con đủ 06 tháng tuổi.

– Về thời gian hưởng chế độ khi sinh con: Luật BHXH năm 2014 quy định đối với lao động nữ khi sinh con được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản trước và sau khi sinh con là 06 tháng, trường hợp lao động nữ sinh đôi trở lên thì tính từ con thứ 02 trở đi, cứ mỗi con, người mẹ được nghỉ thêm 01 tháng (điều khoản này đã được quy định tại Bộ luật Lao động năm 2012 và đã có hiệu lực thi hành từ 01/5/2013), loại bỏ quy định phụ thuộc điều kiện lao động như quy định tại Luật BHXH năm 2006.

* Về chế độ dưỡng sức, phục hồi sức khoẻ sau khi ốm đau, thai sản:

Nội dung sửa đổi cơ bản của chế độ dưỡng sức là mức hưởng dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau khi ốm đau một ngày được tính bằng 30% mức lương cơ sở, thay cho cách tính bằng 25% mức lương cơ sở nếu nghỉ tại nhà và 40% mức lương cơ sở nếu nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe tại cơ sở tập trung như hiện hành.

Bổ sung quy định: Thời gian nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khoẻ bao gồm cả ngày nghỉ lễ, nghỉ Tết, ngày nghỉ hằng tuần. Trường hợp có thời gian nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe từ cuối năm trước chuyển tiếp sang đầu năm sau thì thời gian nghỉ đó được tính cho năm trước và quy định cụ thể mức tối đa (từ 05 đến 10 ngày) cho từng trường hợp.

* Thủ tục hồ sơ và quy trình giải quyết hưởng

– Về hồ sơ hưởng chế độ ốm đau, thai sản: Nội dung sửa đổi cơ bản theo Luật BHXH 2014 là bỏ thành phần hồ sơ “Sổ BHXH”; bỏ quy định nộp xác nhận của người sử dụng lao động về điều kiện làm việc đối với người lao động làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm việc thường xuyên ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số từ 0,7 trở lên so với quy định hiện hành.

– Về quy trình giải quyết hưởng chế độ ốm đau, thai sản:

+ Bổ sung quy định về thời hạn và trách nhiệm của người lao động trong việc nộp hồ sơ đề nghị giải quyết chế độ ốm đau, thai sản, cụ thể là trong thời hạn 45 ngày kể từ ngày trở lại làm việc người lao động có trách nhiệm nộp hồ sơ cho người sử dụng lao động. Theo quy định hiện hành thì chưa có nội dung quy định về thời hạn và trách nhiệm của người lao động đối với việc nộp hồ sơ để giải quyết chế độ cho bản thân mình.

+ Sửa đổi, bổ sung quy định về thời hạn và trách nhiệm của người sử dụng lao động, cụ thể trong thời hạn 10 ngày kể  từ ngày nhận đủ hồ sơ từ người lao động, người sử dụng lao động có trách nhiệm lập hồ sơ theo quy định và nộp cho cơ quan BHXH. Quy định hiện hành thì trách nhiệm của người sử dụng lao động là chi trả chế độ cho người lao động trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ có liên quan từ người lao động, sau đó hằng quý, người sử dụng lao động có trách nhiệm nộp hồ sơ của những người lao động đã được giải quyết chế độ cho cơ quan BHXH mà chưa có quy định cụ thể trong thời hạn bao lâu người sử dụng lao động phải thực hiện nộp hồ sơ và quyết toán với cơ quan BHXH.

+ Về trách nhiệm, thời hạn giải quyết của cơ quan, tổ chức BHXH cũng được sửa đổi, cụ thể là điều chỉnh thời hạn giải quyết của cơ quan BHXH là trong 10 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ theo quy định từ người sử dụng lao động, cơ quan BHXH phải giải quyết và tổ chức chi trả chế độ cho người lao động. Theo quy định hiện hành trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ tổ chức BHXH có trách nhiệm quyết toán với đơn vị sử dụng lao động.

Như vậy, có thể thấy điểm sửa đổi cơ bản nhất về quy trình giải quyết là quy định cơ quan BHXH trực tiếp giải quyết chế độ ốm đau, thai sản cho người lao động sau khi tiếp nhận hồ sơ từ người sử dụng lao động thay bằng chỉ thực hiện quyết toán hằng quý đối với đơn vị sử dụng lao động cho những trường hợp đã được người sử dụng lao động giải quyết, chi trả như hiện hành.

Nhìn chung, nếu xem xét ở góc độ chính sách, xã hội thì rõ ràng việc bổ sung đối tượng hưởng, tăng thời gian hưởng cũng như các điều kiện về đối tượng hưởng nêu trên là phù hợp, mang tính nhân văn cao, đáp ứng nhu cầu thực tế đời sống, xã hội người lao động, góp phần đảm bảo an sinh và tiến bộ xã hội./.